Wiączemiński skansen ma już rok

Minął już rok od otwarcia Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim, oddalonego około 20 km od Płocka (i 40 km od Sochaczewa). W tym czasie odwiedziło go ponad 17 tysięcy zwiedzających. Warto przypomnieć historię powstania tego wyjątkowego i najmłodszego muzeum na wolnym powietrzu.

Zespół składa się z poewangelickiego murowanego kościoła z 1935 roku, sali lekcyjnej urządzonej w dawnym budynku szkoły, dwóch zagród olenderskich: liniowej, jednobudynkowej typu langhoff (część mieszkalna i gospodarcza łącznie ze stodołą pod jednym dachem) oraz trzybudynkowej (część mieszkalna z oborą pod jednym dachem, oddzielnie stodoła i powidlarnio-suszarnio-wędzarnia z kuchnią letnią) oraz pozostałości ewangelickiego cmentarza. Dodatkowym urozmaiceniem są walory krajobrazowe wokół skansenu, które doskonale przypominają realia nadwiślańskich wsi XIX i XX w. i przez to są wyjątkowym nośnikiem do zachowania dziedzictwa kulturowego.

Pomysł powstania skansenu poprzedzony był kilkunastoletnimi działaniami podejmowanymi przez Muzeum Mazowieckie w Płocku już od 2005 roku, kiedy to odbył się pierwszy wyjazd w „krainę olendrów” w kilkuosobowym zespole, w skład którego weszli: dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku Leonard Sobieraj, pracownicy działu etnografii: Magdalena Lica–Kaczan i Grzegorz Piaskowski oraz pracownicy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego: dr Katarzyna Waszczyńska i dr Tadeusz Baraniuk, były pracownik muzeum. Badania te potwierdziły potencjał drzemiący w terenie.

W latach 2011–2012 nastąpiła intensyfikacja badań terenowych i inwentaryzacja zachowanych nieruchomości. Zrealizowano wówczas obozy naukowe z udziałem studentów kierunku etnologii z uczelni w całym kraju. Efektem badań było m.in. powstanie wystawy planszowej „Osadnictwo olenderskie na Mazowszu”. Rok później Muzeum Mazowieckie w Płocku dokonało zakupu działek położonych we wsi Wiączemin Polski, o powierzchni 2,27 ha, zabudowanych budynkami nieczynnego kościoła ewangelicko–augsburskiego i dawnej szkoły. Na działkach znajdował się również cmentarz. Kolejne lata to pozyskiwanie obiektów – zabytków kultury olenderskiej, m.in. mebli pokojowych i kuchennych, wyposażenia suszarni i powidlarni, sprzętów związanych z przetwórstwem mleczarskim, stolarką, maglowaniem. Obiekty te wymagały prac konserwatorskich, które mogły być zrealizowane dzięki funduszom pozyskanym z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W 2015 r. zakończony został projekt „Adaptacja budynku kościoła ewangelicko-augsburskiego w Wiączeminie Polskim na potrzeby Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego”. Zadanie było współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi”. Remont kościoła był pierwszym etapem projektowanego Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego.

W związku z zakończeniem projektu, 27 czerwca 2015r. w Wiączeminie Polskim odbyła się uroczystość otwarcia kościoła i udostępnienie go do zwiedzania. Wydarzenie to zbiegło się z odbywającym się już tutaj corocznie Świętem Jana, nawiązującym w programie zarówno do historii przed, jak i powojennej tego miejsca.

Kolejnym etapem działań Muzeum Mazowieckiego w Płocku była rozbudowa infrastruktury muzealnej, przeniesienie oryginalnych, olenderskich budynków, ich wyposażenie i przystosowanie do zwiedzania, w ramach projektu: „Rozbudowa dostępności do zasobów kultury poprzez ich rozwój i efektywne wykorzystanie” pn. „Rozbudowa Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim”.

Odtworzone zostały dwie zagrody olenderskie, pierwsza jednobudynkowa tzw. langhoff z oddzielną piwnicą wybudowaną z darniowej rudy żelaza oraz wielobudynkowa z oddzielną stodołą i suszarnio-powidlarnio-wędzarnią z kuchnią letnią. Budynki pochodzą z pobliskich miejscowości: Piotrkówka, Białobrzegów, Rybaków i Kępy Karolińskiej.

Dzięki archiwalnym zdjęciom pozyskanym od potomka dawnych mieszkańców Wiączemina – Daniela Rinasa, udało się przywrócić przedwojenny charakter budynkowi dawnej szkoły, w której odtworzona została sala lekcyjna. Uporządkowany został również cmentarz oraz przeniesiona brama cmentarna.

Jeden z budynków administracyjnych, tzw. dom polski z dachem naczółkowym, architekturą nawiązuje do budownictwa polskiego, które współistniało na wsiach nadwiślańskich z budownictwem olenderskim. Do dzisiaj w miejscowości Piotrkówek przetrwały dwa tego typu przykłady. Odtworzone zostały też nasadzenia wierzb, roślin ozdobnych, sadów oraz inne tradycyjne uprawy.

Uroczyste otwarcie skansenu nastąpiło 14 października 2018 roku i wzięło w nim udział około czterech tysięcy osób. Było to prawdziwe święto zarówno dla mieszkańców okolicznych miejscowości, pracowników Muzeum Mazowieckiego jak i przybyłych gości (w tym potomków osadników olenderskich). Od tego czasu skansen jest licznie odwiedzany i prowadzi intensywną działalność promocyjną, edukacyjną i kulturalną. Z oferty muzeum skorzystało ponad 17 000 osób, zarówno turyści z Polski, jak i z zagranicy (m.in. z Niemiec, Holandii, Francji, Belgii, Szwecji, Irlandii, Rosji, Ukrainy, Finlandii, USA, Kanady i Kolumbii). Odbyło się siedem dużych wydarzeń kulturalnych: Noworoczny koncert kolęd i Spotkanie absolwentów wiączemińskiej szkoły (12 stycznia), Ptaki w Skansenie Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim. Spotkanie z ornitologiem (24.03.2019), I. Kiermasz wielkanocny (6 kwietnia), 200. urodziny niebieskiego stołu. Stolarstwo. Kulinaria. Muzyka (od 3 do 5 maja), X. Święto Jana (23 czerwca), Rodzinne warsztaty pisania gęsim piórem, kaligrafii i recyklingowych okładek na zeszyty i podręczniki (1 września), 1. urodziny skansenu (20 października).

Projekt „Rozbudowa Skansenu Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim” został już trzykrotnie nagrodzony. W maju br. otrzymał prestiżową nagrodę w 39. Konkursie na wydarzenie muzealne roku Sybilla 2018, którego organizatorem jest Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Było to wyróżnienie w nowej kategorii: Konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury. We wrześniu w XIII edycji konkursu „Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – Wierzba”, którego organizatorem jest Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, za zrealizowanie projektu rozbudowy skansenu otrzymał nagrodę specjalną Grand Prix, przyznaną po raz pierwszy w tym konkursie. Ponadto otrzymał drugą pozycję w kategorii „W regionie” w XII edycji plebiscytu „Z Tumskiego Wzgórza” na najważniejsze wydarzenie roku 2018.

Skansen można zwiedzać codziennie od godziny 10:00 do 16:00 (ostatnie wejście o godz. 15:15) w okresie zimowym (od 15 października do 30 kwietnia), a w okresie letnim (od 1 maja do 14 października) od godziny 10:00 do 17:00 (ostatnie wejście o godz. 16:15). Adres: Wiączemin Polski 25, 09-533 Słubice. Tel.: 734 461 866, 532 743 020. Wstęp wolny.

Gorąco zapraszamy.

Magdalena Lica-Kaczan, Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim

Skansen osadnictwa nadwislanskiego w Wiączeminie Polskim z lotu ptaka, fot. Wiktor Strumiłło

Skansen osadnictwa nadwislanskiego w Wiączeminie Polskim z lotu ptaka, fot. Wiktor Strumiłło

Święto Jana. Warsztaty wykonywania drewnianej zabawki recyklingowej, 2019; fot. G. Piaskowski

10. Święto Jana. Występ zespołu dziecięcego „Ludowe Nutki” ze Szkoły Podstawowej w Słubicach, 2019; fot. G. Piaskowski

Izba wyposażona kompletem mebli olenderskich, w kolorystyce czerwieni ceglastej, z wzorami floralnymi, langhoff z Kępy Karolińskiej, 2018; fot. G. Piaskowski

Sala lekcyjna odtworzona w budynku dawnej szkoły, 2018; fot. G. Piaskowski

Olenderska kolorystyka stolarki okiennej i drzwiowej, langhoff z Kępy Karolińskiej, 2018; fot. G. Piaskowski