Nasz Społeczny Opiekun Zabytków

Z radością informujemy, że zarządzeniem Starosty Sochaczewskiego na wniosek Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków członek zarządu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Nad Bzurą – Tomasz Karolak został ustanowiony społecznym opiekunem zabytków. W trakcie weryfikacji przeprowadzonej przez wojewódzkie służby konserwatorskie wykazał się wiedzą dotyczącą ochrony zabytków, kończąc specjalny kurs dla kandydatów na społecznych opiekunów zabytków, oraz udokumentował swoje wcześniejsze działania w tym zakresie. Niedawno w Starostwie Powiatowym w Sochaczewie odebrał legitymację nr 1 wydaną w powiecie sochaczewskim.

Uprawnienia i obowiązki społecznego opiekuna zabytków reguluje Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.). W jej myśl społeczny opiekun zabytków współdziała z wojewódzkim konserwatorem zabytków i starostą w sprawach ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, podejmuje działania związane z zachowaniem wartości zabytków i utrzymaniem ich w jak najlepszym stanie oraz upowszechnia wiedzę o zabytkach.

Co to oznacza w praktyce? Rolą społecznego opiekuna zabytków jest uzupełnienie działalności specjalistycznych służb państwowych i gminnych, które jak dobrze wiemy, są zbyt szczupłe w stosunku do administrowanego obszaru i liczby obiektów zabytkowych w jego obrębie, żeby w sposób zadowalający realizować postawione przed nimi zadania. Tymczasem społeczny opiekun zabytków, jako mieszkaniec swojej „małej Ojczyzny”, styka się na co dzień z lokalnymi problemami i w odróżnieniu od osób, które przybywają z zewnątrz „na inspekcję”, może na bieżąco monitorować kondycję konkretnych obiektów zabytkowych, oceniać potencjalne zagrożenia i informować służby konserwatorskie o wszystkich dostrzeżonych nieprawidłowościach, jak chociażby niezgłoszony remont lub inne prace budowlane, przesuniecie ogrodzenia, które powoduje zaburzenie perspektywy widokowej jakiegoś zabytku, woda, która kapie na jakiś zabytkowy detal, dzikie wysypisko w strefie ochrony konserwatorskiej. Społeczny opiekun zabytków jest uprawniony do pouczania osób naruszających przepisy o ochronie zabytków. W sytuacjach wymagających natychmiastowej interwencji z prośbą o pomoc może zwrócić się również do innych instytucji, np. policji, prokuratury, straży pożarnej, organów urbanistyki, nadzoru budowlanego itp.

Społeczny opiekun zabytków nie musi ograniczać się tylko do roli stróża i informatora. Może on również poszerzać dokumentację naukową związaną z zabytkiem lub podejmować inicjatywy zmierzające do uznania wybranego obiektu za zabytkowy (wpisania go do rejestru zabytków), do jego zabezpieczenia, konserwacji, odbudowy czy rekonstrukcji. Może nawet starać się zdobyć fundusze na tego typu zabiegi.

W ramach obowiązujących procedur administracyjnych społeczny opiekun zabytków może uczestniczyć w konsultacjach społecznych, dotyczących np. opracowywanego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Nie mniej ważnym zadaniem społecznego opiekuna zabytków jest propagowanie piękna swojej okolicy i wartości wybranych obiektów oraz wszechstronna edukacja, gdyż obecny stan nikłej świadomości społecznej w zakresie wartości krajobrazu kulturowego oraz wieloletnie zaniedbania w zakresie opieki nad zabytkami i ochrony zabytków doprowadziły do poważnych spustoszeń mentalnych, zarówno wśród mieszkańców, urzędników, polityków jak i właścicieli zabytków.

Tomasz Karolak ukończył magisterskie studia stacjonarne w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Podyplomowe Studia Zarządzania Kulturą w Strukturach Unii Europejskiej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jest pracownikiem Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą, członkiem zarządu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Nad Bzurą oraz członkiem Stowarzyszenia na Rzecz Historycznej Odbudowy Zamku w Sochaczewie „Nasz Zamek”. Był uczestnikiem licznych badań wykopaliskowych w kraju i za granicą. W Sochaczewie prowadził m.in. ratownicze badania archeologiczne reliktów dawnego murowanego ratusza miejskiego z końca XVIII – początku XIX w. oraz pozostałości dawnego kościoła i klasztoru dominikanek z 2. połowy XVIII – 1939 r. Jest inicjatorem prowadzonej przez Stowarzyszenie „Nasz Zamek” akcji „Odbudujmy basztę!”, czyli działań na rzecz wpisu do rejestru zabytków i restauracji tzw. „baszty tatarskiej” – unikalnego w skali kraju murowanego grobowca muzułmańskiego mułły z połowy XIX w., będącego ostatnim świadectwem po funkcjonującej niegdyś w Sochaczewie muzułmańskiej nekropolii. W ramach działalności w Stowarzyszeniu Nad Bzurą zainicjował powstanie portalu internetowego „Bohaterowie Bitwy nad Bzurą” którego celem jest nowoczesne i niekonwencjonalne upamiętnienie ofiar wojny obronnej Polski 1939 roku.

Jesteśmy przekonani, że mając w swych szeregach społecznego opiekuna zabytków, otwierają się przed nami nowe perspektywy a nasze statutowe cele będą realizowane z jeszcze większą skutecznością.